6 kroków niezależnego myślenia

W artykule Zamiast chłodzić, przestań przegrzewać. Jak tworzyć środowisko niezależnego myślenia?, który został opublikowany w 35. wydaniu Strefy PMI, podzieliłam się koncepcją tworzenia przestrzeni niezależnego myślenia (ang. Thinking Environment), opisaną w książkach Nancy Kline “Time to Think. Listening to Ignite the Human Mind.” i “More Time to Think. The Power of Independent Thinking”. W tym tekście chciałabym bardziej przybliżyć pewną część tej koncepcji.

W jaki sposób stworzyć przestrzeń otwartą na drugiego człowieka, która zapewnia bezpieczeństwo i zaufanie oraz wspiera autentyczne zachowania – nie boimy się zrzucić maski? Otoczenie, w którym kontrolę, pośpiech i pewność, zastępują szacunek, odprężenie i zainteresowanie?

10 komponentów niezależnego myślenia

Można to zrobić zapewniając 10 komponentów: atencję (ang. Attention), równe traktowanie (ang. Equality), odprężenie (ang. Ease), uznanie (ang. Appreciation), zachętę (ang. Encouragement), uczucia (ang. Feelings), informację (ang. Information), różnorodność (ang. Diversity), dociekliwe pytania (ang. Incisive Questions) i miejsce (ang. Place). Każdy z nich został krótko opisany w zacytowanym artykule, więc zachęcam do przeczytania tej i innych ciekawych pozycji tego wydania. Link tutaj. Tutaj też oryginalne źródło w j. angielskim.

Model 6 kroków 

Jedną z najbardziej pożądanych dziś kompetencji lidera jest ciekawość. To często automatyczne założenia (ograniczające przekonania) dotyczące nas samych, innych osób czy funkcjonowania świata, utrudniają nam działanie. Odpowiednie pytania pomogą nam uruchomić niezależne myślenie, usuwając te ograniczenia. Poniżej za Nancy Kline przedstawiam model 6 kroków rozmowy, przy czym krok pierwszy jest najważniejszy i może się okazać, że kolejne nie będą już potrzebne.

Krok 1: O czym chciałbyś pomyśleć?

„W obecności pytania, umysł myśli ponownie” ~ Nancy Kline, Time to Think

Pierwsza część rozmowy jest najważniejsza – otwiera myśliciela – osobę, która przyszła z problemem (ang. thinker) na eksplorowanie tematu, który sobie wybrała.

„Część pierwsza jest najważniejsza, pozostałe są ostatecznością”~ Nancy Kline, Time to Think

Ważne, aby pamiętać, że partner w procesie myślenia (ang. thinking partner) zadaje pytania i SŁUCHA – nie przerywa, nie parafrazuje, nie notuje – pozostaje bez ruchu zafascynowany tym co słyszy.

Jako partner, zadaj następujące pytanie i WYSŁUCHAJ odpowiedzi: O czym chciałbyś pomyśleć? Jakie są Twoje myśli?

Kiedy rozmówca skończy mówić, nie zakładaj, że skończył, najprawdopodobniej jest jeszcze coś, ale nie mów, żeby kontynuował, tylko zadaj pytanie: Czy jest jeszcze coś, o czym myślisz, co czujesz lub co chciałbyś powiedzieć? Kiedy skończy, zadaj ponownie to samo pytanie: Czy jest jeszcze coś, o czym myślisz, co czujesz lub co chciałbyś powiedzieć? Tylko, kiedy rozmówca definitywnie powie, żeby zakończyć rozmowę, zakończ ją. W przeciwnym przypadku powtarzaj to samo pytanie: Czy jest jeszcze coś, o czym myślisz, co czujesz lub co chciałbyś powiedzieć? Kończąc delikatnie jeszcze zapytaj: Jesteś pewien? To ostatnia szansa, żeby odkryć kolejną myśl, czasami tą najważniejszą. Jeśli jest pewien, część pierwsza została zakończona. Jako partner w procesie myślenia, nie analizuj, nie komentuj, również nie doceniaj tego co usłyszałeś. Niech sobie będzie. (ang. just let it be).

Wskazówki dla partnera:

• poświęć maksymalną uwagę rozmówcy (ang. pay unbelievably beautiful attention to the thinker), nawet jeśli nie zgadzasz się z nim lub go nie lubisz;
• kiedy słuchasz, patrz w oczy swojego rozmówcy – nie odwracaj wzroku, rób wrażenie zainteresowanego, więcej BĄDŹ zainteresowany;
• wydawaj dźwięki tylko od czasu do czasu, aby wskazać zrozumienie lub zachętę;
• bądź odprężony (ag. at ease) – nic strasznego się nie wydarzy i uśmiechnij się od czasu do czasu, gdy nie zostanie to zinterpretowane jako szyderstwo;
• nawet nie myśl o przerywaniu;
• nie zadawaj nadmiernie dociekliwych, wyjaśniających lub potwierdzających pytań, chyba że jesteś tak zdezorientowany, że czujesz zagubienie;
• kiedy Twój partner nie ma nic więcej do powiedzenia, zapytaj: Czy jest jeszcze coś, o czym myślisz, co czujesz lub co chciałbyś powiedzieć? I nawet nie myśl o przerywaniu;
• jeśli Twój rozmówca na chwilę ucichnie, ale jego oczy nadal pozostają ożywione, zrelaksuj się, on ciągle myśli. To, że nie mówi, nie oznacza, że nie myśli.

Po części pierwszej myśliciel musi się skupić, musi pomyśleć, co chciałby osiągnąć z tej sesji. Nie pomagaj mu w tym, to jego praca. Twoje pomysły będą nietrafione, gdyż są Twoje, a nie jego.

Zapytaj: Co w tym momencie chciałbyś uzyskać z tej rozmowy? Jeśli nie jest usatysfakcjonowany i chce więcej, powie Ci o tym i wtedy możesz przejść do kroków 2, 3 i 4. Kolejne części pojawią się tylko wtedy, kiedy część 1 nie jest wystarczająca – „one są ostatecznością”.

Krok 2: Co chciałbyś osiągnąć?

„Określenie za kogoś celu jest aktem infantylizacji” ~ Nancy Kline, Time to Think

Co chciałbyś osiągnąć w tym momencie naszej rozmowy? Fraza „w tym momencie” jest ważna, zakłada, że rozmówca już wcześniej coś osiągnął. Daje nadzieję. Zapamiętaj dokładnie słowa rozmówcy, nie parafrazuj. Rozmówca z jakiejś przyczyny je wybrał.

Jeśli dokładnie nie zapamiętałeś, co powiedział, nie przejmuj się – to nie przedstawienie, a relacja partnerska – zapytaj ponownie: Czy możesz powtórzyć, co chciałbyś osiągnąć podczas tej sesji? Tym razem wysłuchaj uważnie. Jeśli rozmówca określi cel bardzo długimi zdaniami, poproś, aby skrócił go do kilku słów.

Krok: 3: Jakie przyjąłeś założenia?

„Najbardziej niepożądana blokadą dla nowych pomysłów jest ograniczające założenie” ~ Nancy Kline, Time to Think

Celem tego etapu jest odkrycie przez rozmówcę dysfunkcjonalnego założenia (ograniczającego przekonania), które utrudnia działanie, aby w kolejnym kroku je usunąć.

Zapytaj: Jakie przyjąłeś założenie, które powstrzymuje Cię od osiągnięcia celu?

Założenia mogą dotyczyć postrzegania nas samych, innych osób lub funkcjonowania świata. Możemy je podzielić na trzy grupy, a zadaniem partnera jest określenie, z jakim założeniem mamy do czynienia. Dwa pierwsze – obiektywne fakty są dość łatwe do określenia. Trzeci rodzaj, to tzw. fundamentalne założenia (ang. bedrock assumptions) – nabywamy je podczas naszych doświadczeń i tego, co słyszymy od innych ważnych dla nas osób i pozostają z nami tak długo, że z czasem mogą wydać nam się faktami. Np.: To nie jest dobrze mylić się lub nie wiedzieć, ludziom nie można ufać, skoro eksperci do tego nie doszli, to ja również nie dam rady. Te założenia są subiektywne i bardzo niebezpieczne.

1. Fakty (informacja): Nie jestem szefem
2. Możliwe fakty (logika): szef może być wściekły i może mnie zwolnić – to jest możliwe
3. Fundamentalne założenia: jestem głupi (pozytywny filozoficzny wybór: jestem inteligentny)

Skąd mogę wiedzieć, że założenie, że jestem głupi, jest nieprawdziwe? Nie mogę tego udowodnić. Muszę wybrać. Mogę dokonać filozoficznego wyboru dotyczącego tego, co jest, a co nie jest prawdą.  I ten wybór może być pozytywny. Dlaczego warto dokonać pozytywnego wyboru? Bo działa, pozwala ludziom myśleć za siebie.

Czasami nie jest łatwo odkryć dysfunkcjonalne założenie, a następnie zastąpić je wspierającym (krok 4). Na przykład, kiedy założenie jest faktem lub możliwym faktem: „mogą się ze mnie śmiać”. Jeśli jesteś w roli partnera, nie ignoruj tego nawet, gdy przychodzi Ci na myśl „i co z tego?”. To, co dla Ciebie jest błahostką, dla kogoś może być poważnym problemem.

Istnieje jednak rozwiązanie – często pod przykrywką możliwego faktu kryje się fundamentalne założenie, a to pytanie pomoże do niego dotrzeć: To jest możliwe, ale jakie założenie Cię powstrzymuje? (ang. That’s possible, but what are you assuming that makes that stop you?). Pytanie to dociera w głąb możliwego faktu i pozwala uchwycić fundamentalne założenie. Dzięki niemu, kolejny krok – usunięcie fundamentalnego założenia, będzie już łatwy.

Krok 4: Gdybyś wiedział…

„Ograniczające założenie może zostać usunięte dzięki wnikliwym pytaniom” ~ Nancy Kline, Time to Think

Wnikliwe pytania czasami są niewypowiedziane, dlatego krok 1 jest tak potężny.

Na początek myśliciel musi sam odkryć prawdziwe założenie – to muszą być jego słowa. Zapytaj go: Jakie jest Twoje pozytywne określenie ograniczającego założenia?

Przykład:

Ograniczające założenie: „Sam jest ode mnie lepszy prawie we wszystkim”.

Pozytywne określenie założenia ograniczającego: „Jestem oślepiająco oszałamiająca pod każdym względem”.

Skonstruowanie wnikliwego pytania wymaga opanowania pamięci i prostoty. Po pierwsze musisz zapamiętać jakich słów użył rozmówca definiując ograniczające założenie, a następnie musisz zapamiętać, jak zdefiniował jego pozytywne przeciwieństwo – prawdziwe założenie.

Gdybyś wiedział, że (tu wstaw prawdziwe założenie), jakbyś postąpił w tej sytuacji?

Gdybyś wiedziała, że jesteś oślepiająco oszałamiająca pod każdym względem, jak byś się czuła w towarzystwie Sama?

Zadaj to samo pytanie ponownie i ponownie, aż do momentu, kiedy Twój rozmówca lub zegar zakończy tę część.

Konstruując nową pozytywną prawdę, użyj czasu teraźniejszego: Gdybyś wiedziała, że jesteś… jest zupełnie innym pytaniem niż: Gdybyś wiedziała, że byłaś… Dodatkowo, hipotetyczne pytanie zakłada możliwość, a nie wymaganie.

Już samo przeformułowanie faktów (bez odkrywania fundamentalnego założenia) otwiera rozmówcę na nowe możliwości:

• Nie jestem CEO. Gdybym był CEO, w jaki sposób bym…
• Nie jestem kobietą. Jeśli byłabym kobietą w tej sytuacji, w jaki sposób bym…
• Boję się. Gdybym nie bał się w tej sytuacji, w jaki sposób bym…
• Mogę zostać zwolniony. Gdybym pomyślał, że mogę nawet dostać awans, jakbym…/w jaki sposób bym…

Krok 5: Zapisz to

“Wnikliwe pytanie jest często zbyt trafne, aby je zapamiętać” ~Nancy Kline, Time to Think

Zadbaj, aby wnikliwe pytanie nie uciekło. Zwykle krótki, ale ważny etap.

Krok 6: Docenienie/Uznanie (ang. Appreciation)

„Zakończenie docenieniem sprawi, że ludzie będą myśleć również po zakończeniu sesji” ~ Nancy Kline, Time to Think

Na przykład: Dziękuję. Doceniam ten czas.